Anadolu’muzun, Folklor bakımından çok zengin olduğu folkloristlerce ifade edilmektedir.
Yurdumuzun folklor bakımından en zengin bölgelerinden biride Elbistan ve çevremizdir. Bunun nedeni de uzmanlarca şöyle ifade edilmektedir: Yörenin etnolojik, sosyal, beşeri ve doğal coğrafyası bu zenginliği hazırlamıştır, demektedirler.
Elbistan’da folklor ve sanat malzemesinin bolluğu, toplumun her alanında kendisini sergilemektedir. İncelendiğinde kadını, erkeği, genci, yaşlısı, günlük yaşamdaki konuşmaları, deyimleri, hikâyeleri, şiirleri, şairleri ve yazarları ile folklorcuların tetkik ve ortaya çıkarmaları sonunda halk edebiyatı tarihine geçecek güçte olduğu gözlenmiştir. Elbistan folkloru, Anadolu coğrafyasında önemli yer teşkil etmektedir.
Bende folklorumuzun bir parçası olan dualarımızı, beddualarımız ve deyimlerimizi bir paket yaparak meraklısına sunuyorum, bunlardan bir kısmı günümüzde kullanılırken, bir kısmı da zaman tünelinin içinde erimiştir. Bu yüzden hatırlamakta yarar vardır.
YÖRESEL BEDDUALARIMIZ
A
Acıdan geberesin
Adı batasıca
Adın karayelden gelsin
Adın sanın batsın
Ağzı kapanasıca
Ağzını buğusu tükene
Ağzından burnundan gele
Ağrıcıgın yere gelsin
Ah diyesin, kan tüküresin
Ahım sende kalmaya
Ala kanlı yarı canlı gelesin
Alnına kara yazıla
Allah sen ala ki kurtulam
Anasız kalasın
Analık hakkım haram olsun
Arkan yere gele
Ayağın kırılsın
Ayağın taşa değe
Ayağın çolak başın kabak ola
Ayın bayın olasın
Allah belanı versin
Allah aklını almış darısı canına
Allahtan bulasın
Allah cezanı versin
Allah seni bir solukluk etsin
Allah seni iflah etmesin
Allah seni türetmeye
Aldığın parayı doktora veresin
Allah seni nasıl bilirse öyle yapsın
Allah az verip gezdirsin, çok verip azdırsın
Arkan teneşire gele
Anandan doğduğuna pişman olasın
Allah seni iki dünyada perişan etsin
Allah Kapılara baktırsın
Adı bebeklere vurulasıca
Alı yeşili üstüne atılasıca
B
Bacan yıkıla
Basiretin bağlana
Baş aşağıya gelesin
Bağrına taş basasın
Boynuna boz ipler ölçüle
Bahtın karara
Başına benim kadar taş düşsün
Başına mezar taşı dikile
Bacana baykuş konsun
Belin büküle
Bedeninin hayrını görmeyesin
Bedenine kurt düşe
Benden beter ol
Boyun devrilesice
Boynun altında kalsın
Burnundan gelsin
Boyuna boz ip ölçülesice
Başını yitiresin
C
Canı çıkasıca
Ciğerin ağzından gele
Ciğerinden tutuşasın
Canının derdine düşesin
Cennet yüzü görmeyesin
Cumaya varmayasın
Ciğeri dökülesice
Ç
Çarşaflara dolanasın
Çenesi çekilesice
Çula çaputa sarılasıca
Çoluk çocuğunun hayrını görmeyesin
D
Dizin dizin yürüyesin
Dalın budağın budana -
Dağlanasıca
Dermansız dertlere kalasın
Derisi yüzülesice
Dört adamın omzunda gidesin
Dilin dependen çekile
Darlık çekesin bolluk yüzü görmeyesin
Dert tuta
Derdine derman yarana merhem bulunmaya
Dilin kopsun
Dilini eşek arısı soksun
Dilin damağın kuruya
Dilenemez dilenci olasın
Dirin gitsin, ölün gelsin
Dizlerinin bağı çözüle
Damlarda (hapishane) leşin kala
E
Ekmek atlı, sen yaya olasın
Evinde baykuşlar öte
Eli sopalıya düşesin
Ecellerden ecel beğenesin
Ekmeğin seni kör ede
Elin ayağın tutmaz ola
Ekmeğin aşın olsunda, yiyecek dermanın olmasın
Ellere karışasın
Elin ekmek, belin kuşak görmeyesin
Eline yüzüne kara gele
Er bula yer bulamayasın
Eşin dostun olmaya
Etleri dökülesice
Evlat günü görmeyesin
Emzirdiğim süt haram olsun
Evin başına yıkılsın
Ekmeğin kuru, ayranın duru ola
F
Feleğini şaşırasın
Feleğin sillesini yiyesin
Firengilere rast gelesin
Fitnelerin belasına gelesin
G
Gadalarımı alasıca
Gözlerine dursun
Gövdeleri eriyesince
Gavur elinde kalasın
Güvendiğin dağlara kar yağa
Gençliğin hayrını görmeyesin
Gözlerin alil olsun
Gözleri kör olasıca
Gidişin ola da dönüşün olmaya
Gahır çekesin
Gözlerin boş ola
Gözüne toprak serpile
Gözünün bebeği düşe
Gündüzün gece olsun
Görüp göreceğin bu ola
Gönenemeyesin
H
Horozun ötmeye, bacan tütmeye
Hanın evin harap ola, yurdun yuvan dağıla
Hayrını görmeyesin
Hevesin kursağında kalsın
Hışımlara uğrayasın
Helvası yenesice
Huyun suyun kurusun
Hörtükler çıkarasın, günahın azalmaya
I-İ
Işığın sönsün
Issı yatıp soğuk kalkasın
İki gözün eline gele
İki elin böğründe kalsın
İçine sinmesin
İt mezarında yatasın
İçin dışın döküle
İflah olmayasın
İki yakan bir araya gelmeye
İki cihanda gün görmeyesin İflahın kesile
İliğin kemiğin kuruya
İmam kayığına binesin
İmansız gidesin
İnce dertlere kalasın
İnim inim inleyesin
İrin akıtasın
İşin gücün rast gitmeye
İte püsüğe yem olasın
İtten aç, yılandan çıplak kalasın
K
Karartın kaybolsun
Karayellere gidesice
Kanlar kusasıca
Kabir kabir gezesin
Kabir azabı çekesin
Kafası kesilesice
Kanın içine aka
Kapına kara kilit vurula
Karartın kalka emi
Kanın kuş, etin it, kemiğim kurt yemi ola
Kapılar üstüne kapana
Karga kuzgun leşine konan
Karnın ağrısın
Kefenin biçilsin
Kemiklerini un ufak edeler
Kıtlıktan çıkamayasın
Kimin kimsen olmasın
Köküne kibrit suyu dökülsün
Kim vurduya gidesin
Kör kötürüm olasın
Kurda kuşa yem olasın
L
Leşin dağda kala
Lal(dilsiz) olasın
Lep lep dökülesice
M
Mer mer meleyesin
Mapushanelerde çürüyesin
Makineler altında kalasın
Malından canından ol
Meteliğe kurşun atasın
Mezar mezar dolaşasın
Minderine oturanın olmaya
N
Nana muhtaç olasın
Naçar kalasın
Nafakan kesilsin
Nazardan gidesin
Nefesin kısıla
O
Ocağın batsın
Ocağın tütmeye
Olmaz olasıca
Ocağına baykuşlar tüneye
Ocağına incir ağacı dikilsin
Oyum oyum oyulasın
Ocağın bucağın bata
Ö
Ödün ağzına gele
Ölüm haberini arlım inşallah
Öksüz kalasın beni anasın
Ölün kuzgunlara yem ola
Ömrün tükene
Ölüp ölüp dirilesin
P-R
Paran pulun ola karın dul ola
Parça parça olasın
Rahmet yüzü görmeyesin
Rezil rusva olasın
Rızgın kesilsin
S-Ş
Soykalarından kalasıca
Südüklüğün dura
Sabaha çıkmayasın
Sürüm sürüm sürünesin
Sana verdiğim emekler haram olsun
Saçına kıran girsin
Sakalın ağarsın
Sebepsiz gidesin
Ses verenin olmaya
Soyun sopun bata
Soykandan çıka
Soyhası çıhasıca
Sarı sıtmaya uğrayasın
Sesin yeraltından gele
Südüklüğün kapana
Şaşım şaşım kalasın
Şeytanından bulasın
Şafağın kapana
T
Teneşire gelesin
Tepene taş yasın
Tel tel olasın
Tımarhanelik olasın
Tohumun kuruya
Türemeyesice
Torban belinden düşmeye
Tokluğun bayramdan bayrama ola
Tapanın şarka gele
Tabanından devrilesin
U-Ü
Uğurun kademin kesile
Ulum ulum uluyasın
Urganlara gelesin
Umduğunu bulamayasın
Üzüm üzüm üzülesin
Üleşine guzgunlar dönesice
V
Vurduğun yer ot olsun, elin kolun küt olsun
Verem olasın
Varlık bul, dirlik bulma
Vatanında ölmeyesin
Vurulasıca
Y
Yağlı kurşunlardan gidesice
Yaşamıyasıca
Yaşın kara gelsin
Yan ağrısından gidesice
Yeğin yanın yere gele
Yaka paça yakalanasın
Yarına çıkmayasın
Yaşı kesilesice
Yaşına doymayasın
Yatacak yer bulamayasın
Yanın yatakta, gözün kapıda ola
Yavruların yetim kala
Yazıklar olsun
Yılanlar sokasıca
Yedi kat yerin dibine giresin
Yiğit iken yıkılasın, dal iken devrilesin
Yüzün kara ola
Yaşın ömrün kesile
Yollarda üleşin kala
Yaşına doymayasın
Yaşın başına gardak gele
Z
Zıkımın dibini yiyesice
Zehir zıkım ye
Zıbar
Zırnık
Ziftin pekini ye
ADNAN GÜLLÜ
Tarih Araştırmacısı
ELBİSTAN ve ÇEVRESİNE AİT DUALAR
Anadolu’muzun, Folklor bakımından çok zengin olduğu folkloristlerce ifade edilmektedir.
Yurdumuzun folklor bakımından en zengin bölgelerinden biride Elbistan ve çevremizdir. Bunun nedeni de uzmanlarca şöyle ifade edilmektedir: Yörenin etnolojik, sosyal, beşeri ve doğal coğrafyası bu zenginliği hazırlamıştır, demektedirler.
Elbistan’da folklor ve sanat malzemesinin bolluğu, toplumun her alanında kendisini sergilemektedir. İncelendiğinde kadını, erkeği, genci, yaşlısı, günlük yaşamdaki konuşmaları, deyimleri, hikâyeleri, şiirleri, şairleri ve yazarları ile folklorcuların tetkik ve ortaya çıkarmaları sonunda halk edebiyatı tarihine geçecek güçte olduğu gözlenmiştir. Elbistan folkloru, Anadolu coğrafyasında önemli yer teşkil etmektedir.
Bende folklorumuzun bir parçası olan dualarımızı, beddualarımız ve deyimlerimizi bir paket yaparak meraklısına sunuyorum,bunlardan bir kısmı günümüzde kullanılırken, bir kısmı da zaman tünelinin içinde erimiştir. Bu yüzden hatırlamakta yarar vardır.
YÖRESEL DUALARIMIZ
A
Ah vah demeyesin
Atana ecdadına rahmet ola
Ananın, atanın canına değsin
Allah sofrana Halil İbrahim bereketi versin
Allah ne muradın varsa versin
Allah gazadan beladan esirgesin
Allah analı babalı büyütsün
Allah kesene bereket versin
Ayağına taş değmesin
Anana babana rahmet
Avuçladığın toprak altın olsun
Acı yüzü görmeyesin
Afiyet şeker olsun
Ağzına sağlık
Aklınla bin yaşa
Allah akıllar versin
Allah arıca etek, kuruca yatak nasip eylesin
Allah seni başımızdan eksik etmesin
Altın bahtlı, altın tahtlı olasın
Allah bereket versin
Allah gönlüne göre versin
Allah elden ayaktan düşürmesin
Allah bugünümüzü aratmasın
Allah hayırlı etsin
Allı pullu gelin olasın
Allah ıslah etsin
Allah kuru iftiradan korusun
Allah ziyade etsin
Allah zihin açıklığı versin
Allah yüzünü güldürsün
Allah tutuğunu altın etsin
Allah sabır versin
Allah kimseyi,kimseye muhtaç etmesin
Anan atan nur içinde yatsın
B
Babayın canına değsin
Başın dişin ağrımasın
Bir yastıkta kocayasınız
Başın sağ olsun
C
Canını sevsinler
Ciğer acısı görmeyesin
Cennet mekanın olsun
Ç
Çok bayramlar göresin
Çoluk çocuğun bin yaşasın
D
Döşünde ağı tüyler bite
Diline bal ile yağ
Diline sağlık
Duvaklı gelinler olasın
Dilin damağın kurumaya
Darlık yüzü görmeyesin
Dallanasın
Dalbudak salasın
Dert görmeyesin
E
Evine Hızır uğraya
El öpenlerin çok ola
Elin ayağın dert görmesin
Ellerin dert görmesin
Evinde güle güle oturasın
Evlat acısı görmeyesin
Evlatlarının hayrını göresin
Eline ayağına sağlık
El öpenin çok olsun
F- G
Fatma anamıza ahirette komşu olasın
Gençliğin hayrını göresin
Geçmiş olsun
Güle güle eskit
Gözün aydın
Gurbet yüzü görmeyesin
Gadan alam
Geçmişlerin canına değsin
H
Helal hoş olsun
Hicaza gidesin
Hayırlı geceler
Hayırlı işlerle karşılaşasın
Huri kızlarıyla yoldaş olasın
Hayırlısı ile gedip, hayırlısı ile geliniz
Hızır yoldaşın olsun
Hacılar olasın
Hatır soranların çok olsun
İ
İki cihanda aziz ol
İyiliğin karşılığını göresin
İmanın kamil ola
İşin gücün rast gelsin
K
Kâbelere gidesin
Kara haber duymayasın
Kısmetin bol olsun
Kollarının dermanı kesilmeye
Kesene bereket
Kuş gibi kalkasın,taş gibi yatasın
O
Oğlunla oba olasın, kızınla komşu olasın
Of demeyesin
Ocağın yana dursun
Ocağın küllesin, bahçen güllesin
P
Peygambere komşu olasın
S
Su gibi git, su gibi gel
Sakalın ağara
Sayanın sevenin çok ola
Siftah senden bereket Allah’tan
Sormak ayıp olmasın
Su gibi aziz ol
Sütüm sana helal olsun
Su verenlerin çok olsun
U
Uydusunda büyüsün neni
Umduğunu bulasın
Uğurlu kademli olsun
Uğurlar ola
T
Tuttuğun altın ola
Tez gide tez gelesin
Tırnağına taş değmesin
V
Var ol
Vakitler hayrola
Y
Yediğin ekmek helal olsun
Yara bere görmeyesin
Yattığın yer nur olsun
Z
Zürriyetin bol ola
Züğürtlük görmeyesin
ADNAN GÜLLÜ
TARİH ARAŞTIRMACISI
Hocam içimi karartiniz.